Σεισμός στον Άη Στράτη: Ο φονικός σεισμός που έπληξε το νησί της εξορίας, άλλαξε για πάντα την όψη του. Σχεδόν μισό αιώνα μετά, ο Άη Στράτης αναζητά τη χαμένη του αρχιτεκτονική ταυτότητα.
Σεισμός στον Άη Στράτη: Ο σεισμός βρήκε τους κατοίκους του νησιού σχεδόν πάνω στον ύπνο. Τη νύχτα της 19ης Φεβρουαρίου κανείς δεν φανταζόταν, σε αυτή τη μικρή έκταση γης, τι θα τους ξημέρωνε προς την 20η. Κι ας είχαν υπάρξει προσεισμοί, ο μεγαλύτερος δε εξ αυτών [Μ=4,0] είχε εκδηλωθεί στις 6 Φεβρουαρίου. Η τρομερή σεισμική δόνηση που έπληξε το βόρειο Αιγαίο, ήταν έντασης 7,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ [Μ=7,1] και συντάραξε συθέμελα κυρίως το νησί του Αγίου Ευστράτιου. 20 κάτοικοι σκοτώθηκαν ενώ 39 τραυματίστηκαν. 175 κτίρια κατέρρευσαν ενώ 2.348 υπέστησαν σοβαρές βλάβες, μαζί με αυτά της Λήμνου. Ήταν δε τόση η ένταση του σεισμού ώστε ακόμα και στην Πέργαμο της Μ. Ασίας σπίτια κατέρρευσαν και ένας άνθρωπος σκοτώθηκε. Τον κύριο σεισμό ακολούθησαν πολλοί μετασεισμοί. Ο μεγαλύτερος εξ αυτών ήταν 5,5 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ, κι έγινε στις 24 Απριλίου.
Ο σεισμός ως αφορμή να διαγραφεί η ιστορία του νησιού
Στο σημείο αυτό να θυμίσουμε ότι στο τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, το απομακρυσμένο νησί του Αρχιπελάγους είχε μετατραπεί σε τόπο εξορίας για χιλιάδες κομμουνιστές. Ανάμεσα στους εξόριστους που έζησαν εκεί για ένα διάστημα, στις σκηνές και στα πλίνθινα κτίσματα του νησιού, ήταν οι Γιάννης Ρίτσος, Μάνος Κατράκης, Μενέλαος Λουντέμης και Τάσος Λειβαδίτης.Το 1951 οι εκτοπισμένοι στον Αη- Στράτη ήταν περίπου 3.000 ψυχές. Ο λόγος που το αναφέρουμε σχετίζεται με την… μετασεισμική αντιμετώπιση που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις της δικτατορίας. Συγκεκριμένα στο βιβλίο ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΙΧΝΗ 1940-1970, μία αξιόλογη έκδοση του υπουργείου Αιγαίου, διαβάζουμε: «Φαίνεται πως η δικτατορία, σαν συνέχεια του εμφυλιοπολεμικού κράτους, δεν μπορούσε να ξεχάσει ότι ο Άη Στράτης ήταν το ονομαστό στρατόπεδο των εκτοπισμένων και των πολιτικών εξόριστων, ένας τόπος απομόνωσης και τιμωρίας. Ο σεισμός (του 1968) έδωσε την ευκαιρία, σε εκείνους που μετέτρεψαν αυτούς τους τόπους σε χώρους μαρτυρίου και ντροπής, να εξαφανίσουν, εκούσια ή ακούσια, τα υλικά ίχνη αυτού του εγκλήματος».
Είναι γεγονός ότι μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1968, οι επιλογές που έγιναν αποδείχθηκαν καταστροφικές για το μέλλον του νησιού. Ο παλιός οικισμός απαλλοτριώθηκε και συνεργεία του στρατού κατεδάφισαν ακόμα και ότι είχε περισωθεί. Ένας νέος ομοιόμορφος οικισμός κατασκευάσθηκε στη μοναδική πεδινή έκταση του νησιού, ανάμεσα στις δύο πλευρές του βασικού χειμάρρου. Ήταν δε τόσο ομοιόμορφες οι κατοικίες ώστε, όπως οι κάτοικοι διηγούνται, τα βράδια που τα έτσουζαν λίγο πάρα πάνω στην ταβέρνα του χωριού, όταν επέστρεφαν οι άντρες μισοζαλισμένοι και χωρίς καλό φωτισμό, έμπαιναν σε λάθος σπίτια, τα οποία είχαν ούτως ή άλλως δοθεί με κλήρωση.
Πολύ αργότερα κατά καιρούς άρχισαν να γίνονται προσπάθειες προκειμένου το νησί να ξαναβρεί την χαμένη αρχιτεκτονική του ταυτότητα. Συγκεκριμένα είχε υιοθετηθεί η ιδέα της «επανασύστασης» του παλιού χωριού του Αγίου Ευστρατίου, με την επανακατασκευή των δημόσιων και ιδιωτικών κτισμάτων, ακολουθώντας τα ίδια αρχιτεκτονικά στοιχεία που είχε ο οικισμός πριν από την καταστροφή του. Μάλιστα είχε εκδοθεί και σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, στις 13/1/2005 με τίτλο: «Χαρακτηρισμός τμήματος του οικισμού του Αγίου Ευστρατίου της νήσου του Αγίου Ευστρατίου του Νομού Λέσβου παραδοσιακού, θέσπιση ζώνης προστασίας στο υπόλοιπο τμήμα του οικισμού και καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης αυτών».
Παράλληλα ο Δήμος Αγίου Ευστρατίου διαμόρφωσε ένα πρόγραμμα υποστήριξης «επανακατοίκησης και αξιοποίησης» του ερειπωμένου χωριού, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα του Προεδρικού Διατάγματος και γενικά της Ελληνικής Νομοθεσίας. Το 2008 είχε εκπονηθεί και η μελέτη «Κτηματογράφηση του απαλλοτριωμένου χώρου του παλαιού οικισμού Αγίου Ευστρατίου». Γεγονός είναι ότι εξ αιτίας των συνθηκών που επικρατούσαν το 1968 δεν ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση των σεισμοπαθών του Άι Στράτη, έτσι πολλοί κάτοικοι έφυγαν και δεν επέστρεψαν ποτέ.
Ο φόβος ενίσχυσε την εγκατάλειψη
Ο σεισμός του 1968 θεωρείται ιστορικός. Και σε μία εκδήλωση που είχε γίνει εις μνήμη της ιστορίας του νησιού το 2018, ο πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ευθύμιος Λέκκας είχε πει ότι «ήταν και παραμένει ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο που ακόμα και σήμερα ανιχνεύουμε τα σεισμολογικά δεδομένα εκείνων των ημερών. Ενώ είναι πρωτόγνωρο το όλο φαινόμενο, αφού ανέτρεψε την πορεία του νησιού. Κυριολεκτικά το νέκρωσε και σήμερα καλούμαστε να το επανασυστήσουμε». Οι μετασεισμικές δονήσεις ήταν έντονες και συνεχείς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν οι κάτοικοι τον Αη Στράτη φοβούμενοι τα συνεχή ταρακουνήματα αλλά και λόγω της ανησυχίας που είχε προκαλέσει η εντύπωση ότι μάλλον υπήρχε κάποιο ηφαίστειο στο νησί, καθώς, σύμφωνα με μαρτυρίες, την ώρα του σεισμού κάτοικοι παρατήρησαν μια περίεργη λάμψη στον ουρανό και στη συνέχεια ακολούθησε καπνός. Οι γεωλόγοι που μετέβησαν στο νησί αμέσως διέψευσαν αυτή την εντύπωση αλλά όταν έχεις καεί φυσάς και το γιαούρτι. Έτσι πολύ σύντομα ο πληθυσμός του νησιού συρρικνώθηκε σημαντικά. Πριν από τον σεισμό ζούσαν εκεί 1.060 κάτοικοι, ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 1971, δηλαδή τρία χρόνια μετά, είχαν μείνει μόνο 422 κάτοικοι. Η συνέχεια ήταν ακόμα πιο αποκαρδιωτική. Το 1981 ήταν 296, το 1991 ήταν 286 και το 2017 ο πληθυσμός είχε φτάσει πλέον κάτω από 200 άτομα.
Η δικτατορία αποτελείωσε όσα ο σεισμός δεν έριξε
Όπως προαναφέραμε οι επιλογές της τότε χουντικής κυβέρνησης αποδείχτηκαν εξίσου καταστροφικές, καθώς ο οικισμός απαλλοτριώθηκε και στη συνέχεια συνεργεία του Στρατού κατεδάφισαν ό,τι είχε απομείνει. Σύμφωνα με μαρτυρίες «ακόμα και τις εκκλησίες κατεδαφίσανε οι εργολάβοι. Η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων έστεκε αλλά την κατεδαφίσανε μετά το σεισμό. Η άλλη εκκλησία, που ήταν η Μητρόπολη, που ήταν η καλύτερη, δεν έπεφτε και έβαλαν δυναμίτες για να τη ρίξουν… ήταν όλο κολώνες με «τζενέτια» πιασμένη, φτιαγμένη από καλούς μαστόρους πλουμισμένη και όμορφη.» Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να χαθεί εντελώς ο χαρακτήρας, η προσωπικότητα και το ύφος του τόπου και η ζωή του νησιού να στερεύει.
Η δήμαρχος του νησιού κ. Μαρία Κακαλή σε ομιλία της το 2018 είχε πει, μεταξύ των άλλων, τα εξής ενδιαφέροντα: «έφυγε πολύς κόσμος, σταμάτησαν οι γεωργικές καλλιέργειες κι αυτή η αλλαγή οδήγησε σε μια απομόνωση και αποξένωση των κατοίκων. Από τη στιγμή που τους ξερίζωσαν από τη γειτονιά τους και τους έδωσαν σπίτια με κλήρωση για τα μέρη που ήταν τα χωράφια τους, καταλαβαίνετε το σοκ που υπέστησαν. Είναι πάρα πολύ σημαντικό το γεγονός ότι θα μπούμε στη διαδικασία της αποκάλυψης κοινόχρηστων χώρων, όπου συγχρόνως θα φανούν και τα οικόπεδα – ιδιοκτησίες των ανθρώπων, γιατί ύστερα από τόσα χρόνια δεν φαίνεται τι υπήρχε εκεί. Μόνο από φωτογραφίες μπορεί να καταλάβει κάποιος τι υπήρχε στο βουνό κάποτε. Υπάρχουν κάποια σπίτια που σώθηκαν κοντά στο λιμάνι και δείχνουν την αρχιτεκτονική του τόπου, οπότε μπορεί κανείς να πάρει μια πολύ μικρή γεύση του τι θα μπορεί να γίνει στην πορεία».
Ειδήσεις Σήμερα:
Ακολουθήστε το LimnosReport.gr - στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από την Λήμνο το Βόρειο Αιγαίο, όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
