Κατερίνα Κουντούρη: Καφές και καφεΐνη-Πόσο καλό μας κάνει τελικά?

Ο καφές είναι ένα ρόφιμα που  για πολλούς από εμάς είναι απαραίτητη προυπόθεση για ένα «δυναμικό πρωινό ξύπνημα», μας συνοδεύει κατά την διάρκεια της ημέρας στην εργασία ή το διάβασμά χαρίζοντας μας την αίσθηση της ενεργητικότητας.

Κύριο συστατικό του καφέ είναι η καφεΐνη, η οποία δρα ως διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), έχοντας ως αποτέλεσμα την προσωρινή αποτροπή της υπνηλίας και την αποκατάσταση της εγρήγορσης. Εκτός από τον καφέ, η καφεΐνη βρίσκεται στο τσάι, στην σοκολάτα, σε ορισμένα αναψυκτικά και σε ενεργειακά ποτά. Η καφεΐνη είναι η πιο ευρείας κατανάλωσης ψυχοδραστική ουσία στον κόσμο, αλλά, σε αντίθεση με πολλές, η χρήση της είναι νόμιμη και μη ρυθμιζόμενη σε σχεδόν όλες τις χώρες.

Πόσο καλό μας κάνει όμως η συχνή κατανάλωση καφέ και κατά συνέπεια καφείνης;

Θετικές επιδράσεις κατανάλωσης καφέ:

1. Αυξάνει τον μεταβολισμό: Η κατανάλωση καφέ αυξάνει τον μεταβολισμό κατά 3-11% καθώς και την απόδοση της άσκησης κατά 11-12%. Οι ιδιότητες αυτές όμως είναι προσωρινές και η καθημερινή κατανάλωση του καφέ θα οδηγήσει στην ανοχή της καφείνης και στην μείωση των παραπάνω ιδιοτήτων μακροπρόθεσμα.

2. Βοηθά στο αδυνάτισμα: Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η δράση αυτή οφείλεται σε ένα από τα συστατικά του καφέ, τους μαννοολιγοσακχαρίτες, που επιδρούν στο ενεργειακό ισοζύγιο. Πιο συγκεκριμένα, συντελούν στη μείωση της λιπογένεσης και στην αύξηση της καύσης του λίπους.

3. Προστατεύει από την εμφάνιση καρκίνου: Ο καφές περιέχει αντιοξειδωτικές ουσίες οι οποίες θωρακίζουν τον οργανισμό ενάντια στις ελεύθερες ρίζες, προστατεύοντας τον έτσι από την εμφάνιση διάφορων μορφών καρκίνου.

4. Ενισχύει την λειτουργία του εγκεφάλου: Έρευνες έχουν δείξει πως η καφείνη ενισχύει προσωρινά την μνήμη, την δυνατότητα μάθησης καθώς και την διάθεση. Αυτό συμβαίνεί γιατί η καφείνη μπλοκάρει την λειτουργία νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο που σχετίζονται με την κούραση και τον ύπνο (Αδενοσίνη), ενώ παράλληλα αυξάνει την λειτουργία νευροδιαβιβαστών που σχετίζονται με την διέγερση (Ντοπαμίνη, Νορεπινεφρίνη).

5. Προστατεύει την λειτουργία του εγκεφάλου: Οι νόσοι Alzheimer και Parkinson είναι οι συχνότερα εμφανιζόμενες νευροεκφυλιστικές νόσοι. Η κατανάλωση του καφέ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης του Alzheimer εως και κατα 60% και του Parkinson εως και κατά 32-60%.

6. Μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης Διαβήτη Τύπου 2: Έρευνες αποδεικνύουν πως όσοι καταναλώνον καφέ έχουν εως και 23-67% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν Διαβήτη Τύπου 2.

7. Μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών του ήπατος: Όσοι καταναλώνον καφέ έχουν εως και 84% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κίρρωση του ήπατος, καθώς και 40% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του ήπατος.

8. Μειώνει την εμφάνιση κατάθληψης: Μια μελέτη διάρκειας 10 ετών, έδειξε πως η συχνή κατανάλωση καφέ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο κατάθλιψης εώς και 20% ενώ υπάρχουν και υποθέσεις πως εκείνοι που κατανάλωναν περισσότερο καφέ έχουν 53% λιγότερες πιθανότητες αυτοκτονίας.

Αρνητικές επιδράσεις κατανάλωσης καφέ:

1. Διαταραχή ύπνου: Η κατανάλωση καφέ αργά το απόγευμα, πολλές φορές έχει ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση της αύξησης της μελατονίνης, μιας ορμόνης που είναι υπέυθυνη για τον ύπνο.

2. Διουρητική δράση: Η καφείνη έχει διουρητικές επιδράσεις στον οργανισμό οι οποίες εκδηλώνονται μετά την λήψη 3 φλιτζανιών καφέ ή αλλών καφεινούχων ροφημάτων, διακόπτοντας έτσι την ροή πολλών δραστηριοτήτων (διάβασμα, εργασία, άσκηση) καθώς και του ύπνου λόγω της αυξημένης παραγωγής της ουρίας.

3. Αφυδάτωση: Η κατανάλωση καφείνης πρέπει να συνοδεύεται από κατανάλωση νερού, αλλίως μπορεί να προκύψει αφυδάτωση λόγω της διουρητικής της δράσης. Η αφυδάτωση μειώνει την συγκέντρωση, αυξάνει την ευερεθιστικότητα και παρεμποδίζει την εκπλήρωση βασικών δραστηριοτήτων.

4. Αυξάνει τα επίπεδα στρες: Μεγάλη κατανάλωση καφέ μπορεί να οδηγήσει σε στρες, μειώνοντας έτσι την συγκέντρωση και τα επίπεδα απόδωσης στην καθημερινότητα. Επίσης η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας καφείνης μπορεί να οδηγήσει σε ταχυπαλμίες και πολλές φορές σε κρίσεις πανικού.

5. Επιπλοκές στην εγκυμοσύνη: Η καφείνη μπορεί να διαπεράσει τον πλακούντα και να μεταφερθεί στο έμβρυο αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα ενδομήτριου θανάτου κατά την εγκυμοσύνη. Επίσης μελέτες έχουν συσχετίσει την κατανάλωση καφέ με χαμηλό βάρος του βρέφους κατά την γέννηση.

6. Εθισμός: Η καφείνη είναι εθιστική ουσία και η συχνή κατανάλωση του καφέ μπορέι να προκαλέσει ανοχή στην ουσία αυτή. Σε αυτήν την περίπτωση η επίδραση της καφείνης γίνεται όλο και μικρότερη με αποτέλεσμα την αύξηση της ποσότητας της ωστέ να επιτευχθούν οι ίδιότητες της (εγρήγορση και αυξηση ικανότητας δραστηριοτήτων). Η αύξηση της προσλαμβανόμενης καφείνης θα οδηγήσει εν τέλη σε εξάρτιση και εθισμό. Άτομα που σταματούν την κατανάλωση του καφέ συχνά παρουσιάζουν συμπτώματα στέρησης όπως υπνηλία, κούραση, πονοκέφαλο και εκνευρισμό τα οποία μειώνονται μετά από μερικές ημέρες.

Τελικά είναι καλό να καταναλώνουμε καφέ?

Παρόλο που κλινικές έρευνες έχουν δείξει πως η κατανάλωση μικρής ποσότητας καφείνης μπορεί να έχει ευεργετικές επιδράσεις στον οργανισμό, οι ποσότητες καφείνης που απορροφάμε οι περισσότεροι απο εμάς στην καθημερινότητα μας είναι πολύ μεγαλύτερες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση προβλημάτων που μπορεί και να επιδεινωθούν λόγω του εθιμού που προκαλέι η ουσία αυτη. Σίγουρα η κατανάλωση του καφέ θα πρέπει να αποφέυγεται κατα την διάρκεια της εγκυμοσύνης, από άτομα που έχουν στρες και υψηλή αρτηριακή πίεση καθώς και από εκείνους που υποφέρουν από αυπνία. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η κατανάλωση καφέ ή άλλων καφεινούχων ροφημάτων θα πρέπει να γίνεται με μέτρο.

Κουντούρη Αικατερίνη

Διαιτρολόγος-Διατροφολόγος, M.Sc. (Med. Sci.)

Τηλ. 22540 24240,  κιν. 6975632270